دنتوفوبیا یا فوبیای دندان پزشکی: چگونه بر ترس خود از دندانپزشکی غلبه کنیم؟

فوبیای دندانپزشکی پدیده رایجی می باشد که بسیاری از مردم با آن سروکار دارند. امروزه به لطف فناوری در حال پیشرفت ، انواع روش های درمانی در حال توسعه می باشد. با استفاده از کاربردهایی مانند بی حسی موضعی ، بیهوشی عمومی و آرام بخشی ، به فرد این فرصت داده می شود که به راحتی درمان های دندانپزشکی خود را انجام دهد.

چگونه ترس از دندانپزشکی را از بین ببریم؟

بسیاری از افراد فقط به خاطر ترس از دندانپزشکی، از درمان منظم دندانپزشکى اجتناب مى‌کنند. اما نرفتن به مطب دندانپزشک به خاطر ترس اثرات منفی زیادی به دنبال دارد. پوسیدگى دندان پیشرفت مى‌کند و مشکلات شدیدترى به وجود مى‌آید که نیاز به عمل هاى پیچیده‌تر دارد.

اغلب بزرگسالانى که دچار هراس از دندانپزشک هستند، مى‌توانند رد این عواطف را در تجربیات منفى دوران کودکى پیدا کنند. خوشبختانه پیشرفت تکنیک‌هاى دندانپزشکى و تولید دارو ها و ابزار هاى جدید در ۳۰ سال گذشته این امکان را فراهم آورده است که به اغلب چنین بیمارانى اطمینان دهیم که ویزیت دندانپزشکى بسیار آسوده تر از روزگار کودکى آنهاست.

سدیشن در دندانپزشکی چیست؟

آرام بخشی یک روش ساده است که دندانپزشکان و همچنین سایر متخصصان پزشکی می توانند برای بیماران طی هر جراحی استفاده کنند. آرام بخشی در دندانپزشکی به این معنا می باشد که بیمار استرس و اضطرابی را که معمولاً قبل از مراجعه به دندانپزشک احساس می کند ، احساس نمی کند.

برای دندانپزشک ، آرام بخشی به این معنی می باشد که جراحی راحت تر انجام می شود و می تواند در یک جلسه تعداد جراحی بیشتری انجام دهد و تعداد جلسات مورد نیاز برای انجام یک دوره درمان را کاهش می دهد. آرام بخشی یک راه حل ایده آل برای افرادی می باشد که از فوبیای دندانپزشکی رنج می برند و به بسیاری از بیماران کمک می کند ترس خود را از مراجعه به دندانپزشک برطرف کنند.

آرام بخشی در دندانپزشکی از یک یا چند دارو برای شبیه سازی حالت بی حسی در سیستم عصبی مرکزی استفاده می کند که بیهوشی جزئی را برای بیمار امکان پذیر می کند. علی رغم از دست دادن هوشیاری ، بیمار در هنگام آرام بخشی هوشیارانه به دستورات کلامی دندانپزشک پاسخ می دهد. این سطح از آرام بخشی به بیمار کمک می کند تا به کمترین روش های محافظتی در تمام مراحل درمان نیاز داشته باشد. همچنین در طول روند درمان قادر به پاسخ  دادن به دستورات دندانپزشک می باشد.

مزایای سدیشن دندانپزشکی

• اولین و مهمترین مزیت این روش ، آرامش و راحتی را برای بیمار در طول روند درمان فراهم می کند و سلامت و ایمنی بیمار را ارتقا می دهد.
• در طول عمل ناراحتی و درد را کاهش می دهد و یا به کلی از بین می برد.
• به کنترل ترس و اضطراب هنگام مراجعه به دندانپزشک کمک می کند.
• برای جلوگیری از سهل انگاری نسبت به درمان به دلیل حواس پرتی متخصص
• این روش سریع کارآمد و موثر می باشد و کیفیت مراقبت و درمان را افزایش می دهد.
• برخلاف بیهوشی عمومی ، با کنترل جسمی و روانی به سرعت از بین می رود.

استفاده از آرام بخش برای چه کسانی مناسب است؟

• بیمارانی که با اضطراب و فوبیای دندانپزشکی مواجه می باشند
• کودکان تحت پوشش
• در بیمارانی که یک یا چند پوسیدگی عمیق دندان دارند
• برای کشیدن تعداد زیادی دندان به خصوص قبل از آغاز روند درمان ایمپلنت
• در آندوسکوپی
• برای جراحی های جزئی

پس از آرامبخشی چه احساسی خواهید کرد؟

بدون شک با احساس سوزن سوزن شدن در بدن ، به ویژه در بازوها ، دست ها و پاها ، احساس آرامش و خواب آلودگی خواهید کرد. علاوه بر این ، احساس خواهید کرد که در پاسخ دست ها و پاهای شما به شدت با سستی حرکت می کنند. بنابراین واکنش شما در برابر یک دستور یا محرک فیزیکی کند خواهد بود.

اغلب بیماران درمان را به وضوح یا به صورت جزئی به خاطر می آورند. از طرف دیگر ، آرام بخشی امکان درمان سریعتر را فراهم می کند ، بنابراین می توانید همان روز پس از عمل به خانه برگردید.

آرام بخشی به دندانپزشکان این امکان را می دهد که روند درمانی را بسیار سریعتر انجام دهند. بنابراین بیمارانی که نیاز به مراجعه زیاد به دندانپزشک دارند ، از مزایای آرام بخشی برخوردار می شوند زیرا این امر باعث کاهش زمان و اضطراب آنها در پروسه درمان می شود.

دکتر سید علی مرسلی، متخصص در کلینیک مینوسا

در حالی که آرام بخشی برای بسیاری از بیماران یک راه حل خارق العاده می باشد.  اما برای همه افراد مناسب نمی باشد. افرادی که نیاز به مصرف نوعی دارو می باشند. همچنین افرادی که سابقه واکنش آلرژیک به دارو دارند. باید قبل از استفاده از داروهای آرامبخش خوراکی به دندانپزشک خود اطلاع دهند.

برخی از بیماران ممکن است به این نکته پی ببرند که این درمان دندانپزشکی نیست که از آن می ترسند بلکه خود دندانپزشک است و بعید به نظر می رسد استفاده از آرام بخشی به رفع فوبیای دندانپزشکی کمک کند.

انوع روش های آرام بخشی برای بیماران دارای فوبیای دندانپزشکی

• قرص خوراکی و دارو هایى براى درد و اضطراب:‌ دارو هاى بسیارى مى توانند درد و اضطراب ناشى از اعمال دندانپزشکى را تخفیف دهند. از این دارو‌ها مى توان به تنهایى یا همراه با تکنیک هاى آرامش بخشى استفاده کرد.
• گاز تنفسی مشهور به گاز خنده
• دارو هاى بى‌حسى موضعى یا تزریق به عضله(وریدی)
• یک لوله متصل به IV یا بازوی بیمار

درمان ترس از دندانپزشکی با دارو هاى بى‌حسى موضعى

دندانپزشکان با سوزنى ظریف این داروهاى مهار کننده درد را در محل عمل تزریق مى‌کنند. در اغلب موارد دارو در طول چند دقیقه موثر واقع مى‌شود و براى حدود سه ساعت درد را از بین مى‌برد. امروزه دارو هاى لیدوکائین و مپیوکائین رایج ترین دارو هاى مورد استفاده براى این مقصود هستند. بسیارى از دندانپزشکان مقدار کمى اپى‌نفرین (آدرنالین) را نیز به این دارو‌ها مى‌افزایند، آدرنالین عروق خونى را منقبض مى‌کند و باعث مى‌شود اثر داروى ضددرد مدت بیشتر ادامه یابد. البته در بیماران مبتلا به فشارخون بالا یا سایر اشکال بیمارى قلبى _ عروقى این مخلوط را نباید به کار برد.

درمان فوبیای دندانپزشکی با دارو هاى ضداضطراب

دندانپزشک ممکن است پیش از انجام یک عمل بر روى دندان داروهایى براى کاهش اضطراب و آرام کردنتان به شما بدهد. در صورتى که قرار باشد چنین کارى انجام شود لازم است یک ساعت زودتر از زمان موعود به مطب دندانپزشک بروید تا زمان کافى براى تاثیر داروى ضداضطراب وجود داشته باشد. ضمناً با توجه به اثر خواب آلوده کننده این دارو ها نباید پس از ویزیت دکتر پشت رل بنشینید.

گاز تنفسی مشهور به گاز خنده

داروهایى که در این روش مورد استفاده قرار مى‌گیرند هوشیارى شما را کاهش مى‌دهند تا درد را حس نکنید، بدون آنکه مانند بیهوشى عمومى تاثیرى بر کارکرد هاى دیگر بدنى مانند تنفس و بلع داشته باشند.

دارو هایى از این نوع معمولاً براى تسکین اضطراب مورد استفاده قرار مى‌گیرند، اما مى‌توان آنها را با دارو هاى دیگر تخفیف‌دهنده درد ترکیب کرد. یکى از شایع‌ترین دارو ها از این نوع “اکسید نیترو” است که گاهى آن را “گاز خنده آور” هم مى‌نامند، این داروى گازى شکل مخلوط با اکسیژن را از طریق ماسک استنشاق مى‌کنید. اکسید نیترو باعث ایجاد حالتى از آرامش و شلى عضلانى مى‌شود که فوراً آغاز مى‌شود و هنگامى که تنفس گاز را متوقف کنید به پایان مى‌رسد.

این دارو عوارض جانبى اندکى دارد و براى اکثر افراد بى‌خطر است. البته براى اعمال دندانى طولانى تر دارو هایى که به صورت داخل وریدى تزریق مى‌شوند، انتخاب‌هاى بهترى هستند. در این مورد دندانپزشک شما یک داروى تسکین بخش یا ضداضطراب را با یک داروى ضددرد شبه افیونى و گاهى یک داروى باربیتوراتى مخلوط مى‌کند.

البته تنها دندانپزشکانى که به طور خاص براى این کار آموزش دیده‌اند و پروانه لازم را دارند مجاز به انجام این نوع تسکین بخشى اند.

بیهوشى عمومى

در این نوع تسکین بخشى شما هوشیار نیستند و نمى توانید به طور مستقل تنفس کنید یا بلع انجام دهید. بیهوشى عمومى معمولاً براى اعمال جراحى دهان و فک به کار مى‌رود. همچنین در مواردى که اضطراب فرد آنقدر شدید است که انجام اعمال دندانپزشکى معمول را غیر ممکن مى‌کند ممکن است از این روش استفاده شود.

گرچه بیهوشى عمومى براى اغلب افراد خطرى ایجاد نمى کند، اما به هر حال خطر بیشترى نسبت به سایر اشکال تسکین بخشى دارد. تنها متخصصان بیهوشى مى‌توانند این روش را به کار ببندند.

راه هاى جایگزین منا و غیررایج

براى برخى افراد اضطراب به علت دیدن صندلى دندانپزشکى، تحریک کنندگى صداى مته دندانپزشکى، یا ترس از استفراغ یا خفگى ممکن است به همان اندازه نگرانى درباره درد مهم باشد. هیپنوتیسم و تخیل هدایت شده تمرینات آرامش بخشى و مشاوره مى تواند به برطرف شدن اضطراب و ترس کمک کند، براى افرادى که از اعمال دندانپزشکى مضطرب نمى شوند، اما به دلایل مختلف نمى توانند دارو هاى ضددرد را تحمل کنند، رویکرد های زیرمى‌توانند به کنترل درد هم کمک کنند.

تخیل هدایت شده (Guided Imagery): شما مى توانید با تصور درآوردن صحنه‌هاى خوشایند و آرام بخش ذهن تان را از آنچه در دهانتان رخ مى‌دهد، جدا کنید؛ به مکانى فکر کنید که خاطراتى خوش از آن دارید و خودتان را به تصور درآورید که به آنجا رفته اید، بر جزییات حسى تمرکز کنید _ براى مثال گرماى شن، صداى ملایم آبى که به ساحل برخورد مى کند، آبى درخشان آسمان، یا نوازش باد بر روى صورت تان. خودتان را رها کنید تا تصوراتى که خلق کرده اید شما را با خود ببرد.

هنگامى که آن مکان خوشایند را به خیال درمى آورید آهسته و عمیق نفس بکشید. اگر افکار دیگرى با این تصورات تداخل کرد، آنها را بپذیرید و سپس سعى کنید دوباره به بهشت ذهنى که ساخته اید بازگردید. اگر در روز هاى آینده وقت دندانپزشکى گرفته اید بهتر است چند بارى این کار را تمرین کنید تا موقع انجام اعمال دندانى به راحتى بتوانید صحنه هاى آرامش بخش را به تخیل درآورید.

نکاتى براى رفع اضطراب ناشى از اعمال دندانپزشکى

• دندانپزشکى را پیدا کنید با کمک به شما براى کاهش اضطرابتان متعهد باشد. در مورد ترس‌هایتان با دندانپزشک صحبت کنید تا در مورد انتخا ب هاى درمانى براى درد و اضطراب اطلاع حاصل کنید.
• با دندانپزشک تان در مورد یک پیام «توقف» توافق کنید تا در صورتى که لازم بود دندانپزشک انجام عمل روى دندان را ادامه ندهد و به شما استراحت بدهد.
• از نوشیدن نوشابه هاى کافئین دار پیش از رفتن به دندانپزشکى اجتناب کنید. این نوشابه ها ممکن است باعث تحریک پذیرى و عصبى شدن شما شوند.
• حتى المقدور قرار دندانپزشکى را در اول روز بگذارید و شب پیش از آن به اندازه کافى بخوابید.
• یک عضو خانواده یا یکى از دوستان تان را براى قوت قلب همراه خود ببرید.
• با گوش دادن به موسیقى مورد پسندتان پیش و در حین درمان ذهن خودتان را از عمل دندان دور کنید.
• از تمرینات آرامش بخشى و تکنیک هاى تخیل هدایت شده استفاده کنید.
• به طور منظم براى چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید، ویزیت هاى مکرر از چند طریق به شما کمک مى کند: رابطه خوبى با دندانپزشک برقرار مى کنید، با مواد و تجهیزات دندانپزشکى و اقدامات معمول در مطب آشنا مى شوید، امکان تشخیص زودرس مشکلات دندانى فراهم و بالقوه نیاز به اعمال دندانى گسترده تر برطرف مى شود.

چن تمرین آرامش بخش برای رفع ترس از دندانپزشکی

تا جایى که ممکن است بر روى صندلى دندانپزشکى وضعیت راحتى به خود بگیرید. در حالى که چشم هایتان بسته و عضلاتتان را شل کرده اید، آهسته و عمیق تنفس کنید. یک کلمه کانونى مثلاً «آرام باش» یا «اوم» یا «آرامش» و مانند اینها انتخاب کنید و ضمن انجام تنفس آن کلمه را تکرار کنید، ذهنتان را تا جایى که ممکن است روشن نگه دارید.

اگر افکار مزاحمى وارد ذهنتان شد، تمرکزتان را دوباره به تنفس تان و کلمه کانونى معطوف کنید. – دست تان روى شکم‌تان – درست زیر ناف- بگذارید تا بتوانید بالا و پایین رفتن ملایم شکم‌تان را هنگام تنفس احساس کنید. هوا را به درون ریه هایتان بفرستید. نفس تان را تا سه شماره حبس کنید. سپس هوا را بیرون بدهید.

به اندازه سه شماره مکث کنید. به تنفس عمیق براى چند دقیقه ادامه دهید و بعد از هر دم و بازدم به اندازه سه شماره مکث کنید. هیپنوتیسم: هیپنوتیسم براى بسیارى از افراد مى تواند جاى همه اشکال دیگر کنترل درد حین اعمال دندانپزشکى را بگیرد. این شیوه را مى توان براى افرادى که به علت بیمارى هاى مختلف نمى توانند بیهوشى را تحمل کنند هم به کار برد.

هیپنوتیسم همچنین براى برطرف شدن ترس از سوزن هاى تزریقى دندانپزشکى موثر است. خود- هپینوتیسم ممکن است شیوه اى عملى باشد: یک درمانگر متبحر در هیپنوتیسم مى تواند به شما آموزش دهد چگونه خود را وارد یک حالت هیپنوتیسمى کنید.

انتخاب کلینیک دندانپزشکی برای مبتلایان به فوبیای دندانپزشکی

انتخاب دندانپزشک مناسب برای شما کار بسیار مهمی است ، خصوصاً که رشته دندانپزشکی با جزئیات آرام بخشی را پوشش نمی دهد. از دندانپزشک خود در مورد تجربه خود در دندانپزشکی آرام بخشی و اینکه چند بار روش مورد نیاز شما را انجام داده اند ، سوال کنید. از پرسیدن سوالات دقیق از دندانپزشک خود نترسید.

دقیقاً بپرسید که چگونه آرام می شوید و چگونه تحت نظارت قرار می گیرید. همچنین به یاد داشته باشید که از دندانپزشک خود در مورد آمادگی برای شروع روند درمان خود و دستورالعمل هایی که باید بعد از درمان انجام دهید ، سوال بپرسید.