درمان پرتودرمانی برای سرطان سر و گردن بر سلامت دهان و دندان ما تأثیر می گذارد. در این مقاله اثرات مختلف پرتودرمانی بر سر و گردن و سلامت دهان را توضیح می‌دهیم. و چگونه می‌توانید در برابر این عوارض برای حفظ سلامت دهان خود اقدام کنید.
عوارض دهانی پرتودرمانی عبارتند از: موکوزیت، خشکی دهان و عفونت، از دست دادن حس چشایی، پوسیدگی و حساسیت دندان، تریسموس، نکروز بافت نرم.
در ادامه مقاله تمام جزئیات در مورد درمان های دندانپزشکی لازم برای جلوگیری از عوارض دندانپزشکی که پرتودرمانی می تواند بر دهان و دندان شما داشته باشد را بررسی می کنیم.
رادیوتراپی چیست؟
پرتودرمانی یا رادیوتراپی نوعی درمان سرطان است که در آن از پرتو برای تخریب و کوچک کردن تومورها و همچنین سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. رایج ترین شکل پرتودرمانی با ارسال پرتوهای خارجی به این قسمت است، یعنی پرتو بر روی ناحیه خاصی که باید تحت درمان قرار گیرد، اعمال می شود.
درمان پرتودرمانی به طور کلی برای موارد زیر استفاده می شود:
- درمان تومورهای کوچک
- مکمل درمان جراحی تومورهای بزرگتر یا همراه با شیمی درمانی.
- به عنوان مکمل شیمی درمانی برای از بین بردن سلول های سرطانی که با جراحی حذف نشده اند.
- پرتودرمانی به طور معمول شش هفته پس از جراحی شروع می شود.
- تسکین علائم سرطان پیشرفته، مانند مشکل در بلع ، خونریزی، درد و
- درمان پرتو درمانی می تواند به برداشتن بافت کمتر کمک کند و جراحی گسترده نیست.
اثرات پرتودرمانی در پوسیدگی دندان
نقش دندانپزشک در برنامه ریزی درمان دندانپزشکی در بیمارانی که تحت درمان رادیوتراپی قرار می گیرند با هدف جلوگیری از تبدیل شدن پوسیدگی دندان به عنوان عوارض دیگر به مشکل تومور است.
درگیری یا آسیب غدد بزاقی
در طول درمان رادیوتراپی، تولید بزاق می تواند تا 97٪ کاهش یابد. ترشح مقادیر طبیعی بزاق ممکن است تا بیش از دو سال پس از تکمیل درمان سرطان به تعویق بیفتد. هیپوزیالیا نام علمی کاهش تولید بزاق است و ممکن است موقت یا دائمی باشد.
کاهش تولید بزاق منجر به خشکی دهان می شود که ممکن است در بیماری که تحت رادیوتراپی قرار می گیرد ایجاد شود:
- مشکل در بلع
- تحریک و خارش مخاط دهان
- افزایش خطر پوسیدگی دندان (پوسیدگی رادیوژنیک)
- التهاب لثه
در صورت آسیب دیدن غدد بزاقی چه باید کرد؟
باید بهداشت دهان و دندان را به شدت رعایت کنید.
شما باید عادات بهداشتی صحیحی در خانه داشته باشید، یعنی بعد از هر وعده غذایی به مدت سه دقیقه دندان ها و لثه های خود را مسواک بزنید. از نخ دندان ، دهانشویه و برس های بین دندانی استفاده می شود . برای درمان اثرات خشکی دهان، ممکن است از محصولاتی مانند خمیر دندان و دهانشویه تجویز شده توسط پزشک استفاده شود.
به همین ترتیب، توصیه می شود:
- به طور منظم آب بنوشید و از نوشیدنی های اسیدی یا گازدار خودداری کنید
- الکل ننوشید
- سیگار کشیدن ممنوع
- از غذاهای تند پرهیز کنید
- ممکن است از محصولات مرطوب کننده مانند بزاق مصنوعی استفاده شود.
- همچنین معاینات منظم با دندانپزشک برای نظارت بر سلامت دهان و دندان ضروری است
کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی مینوسا در تهران ارائه دهنده تمامی خدمات مربوط به سلامت و زیبایی دهان و دندان از جمله: جراحی تخصصی دندان و لثه، کامپوزیت دندان، لمینت، ایمپلنت دندان و بهداشت و سلامت دهان می باشد.
اختلال چشایی
مخاط دهان توسط درمان اندولوژیک ممکن است باعث اپیتلیال زدایی و یا آتروفی جوانه های چشایی زبان شود و این امر باعث دیسگوزی یا هیپوژئوزی می شود. فرد تحت درمان اشتهای خود را از دست می دهد و این می تواند منجر به ایجاد مشکل برای سلامتی وی شود.
وقتی جوانه چشایی خود را از دست دادید چه باید کرد؟
در مورد این مشکل رادیوتراپی در درمان سرطان سر یا گردن نمی‌توانیم کاری انجام دهیم، اما باید در نظر داشته باشیم که حس چشایی در پایان درمان رادیوتراپی به تدریج بهبود می‌یابد.
موکوزیت
موکوزیت با رادیوتراپی مرتبط است، تا زمانی که ناحیه دهان تحت تابش این اشعه ها باشد. شدت موکوزیت بستگی به نوع پرتو، دوز و مدت درمان دارد. دیسفاژی (درد دهانی که هنگام غذا خوردن ایجاد می شود) و التهاب حدود 2-4 هفته پس از پرتودرمانی شروع می شود.
موکوزیت التهاب مکرر مخاط دهان است و می تواند منجر به یک فرآیند عفونی شود. در ابتدا، به صورت قرمز شدن مخاط دهان ظاهر می شود که باعث ناراحتی یا درد جزئی می شود. با افزایش مقدار تابش یا مدت زمان پرتودرمانی ، مخاط ضایعات یا زخم های کوچکی (برفک دهانی) ایجاد می کند که بسیار دردناک است و ممکن است نیاز به درمان پزشکی داشته باشد. در پایان درمان رادیوتراپی، این ضایعات و موکوزیت به طور کامل بهبود می یابند.
تاثیر مخاط دهان به تابش ممکن است به عوامل مختلفی بستگی داشته باشد:
- مدت زمان و دوز درمان رادیوتراپی
- ویژگی های روش درمانی (جلسات)
- ویژگی های فردی هر بیمار
- محل تومور مورد درمان
- حساسیت پرتودرمانی مخاط دهان
- عادات بهداشتی دهان و دندان
چگونه در برابر موکوزیت عمل کنیم؟
اگر به موکوزیت مبتلا هستید، باید بهداشت دهان و دندان را به دقت رعایت کنید. بعد از هر وعده غذایی به مدت سه دقیقه دندان های خود را مسواک بزنید. پس از مسواک زدن می توانید با دهانشویه 0.12% کلرهگزیدین (سه بار در روز به مدت حداکثر پانزده روز) دهان خود را شستشو دهید. انجام معاینات دوره ای در مطب دندانپزشکی نیز برای نظارت بر سلامت دهان و دندان ضروری است. ممکن است داروهای خاصی برای درمان زخم شانکر یا ضایعات دهانی تجویز شوند.
خشکی دهان و عفونت
پرتودرمانی بر غدد بزاقی تأثیر منفی می گذارد و ترشح بزاق را کاهش می دهد. خشکی دهان شما را مستعد عفونت به ویژه بیماری پریودنتال، پوسیدگی دندان، کاندیدیازیس دهان و سیالادنیت حاد می کند.
از دست دادن طعم
از دست دادن حس چشایی از مشکلات رایج در هنگام استفاده از پرتودرمانی است. ایجاد تغییر در فلور دهان ، پوسیدگی دندان را بیشتر می کند. پرتودرمانی می تواند به طور مستقیم به دندان شما آسیب برساند، دندان حساس می شود و بهداشت دندان را دشوار می کند. مجموع این عوامل باعث گسترش پوسیدگی در تمام سطوح دندانی می شود.
تریسموس
تریسموس ناتوانی در باز کردن صحیح دهان است. تریسموس یکی دیگر از عوارضی است که می تواند پس از پرتودرمانی ظاهر شود. تریسموس فک به دلیل تغییرات فیبروتیک در عضلات جویدن و TMJ یا مفصل گیجگاهی فک رخ می دهد. در برخی موارد که رادیوتراپی ناحیه TMJ (هم مفصل و هم عضلات) را تحت تأثیر قرار می دهد، تریسموس ممکن ظاهر شود.
تریسموس دندان همراه با کاهش بزاق می تواند به میزان زیادی بر بهداشت دهان و دندان تأثیر منفی بگذارد. همچنین رژیم غذایی و تغذیه به دلیل عدم توانایی در بازکردن صحیح دهان تحت تأثیر قرار می گیرد.
آسیب استخوان فک ( استئونکروز )
ما با آسیب فک بالا مواجه هستیم و این آسیب می تواند یکی دیگر از عوارض پرتودرمانی باشد. استئونکروز در اثر مرگ سلول های استخوانی ناشی از کاهش خون ایجاد می شود. علائم اصلی آن درد در فک و شکستگی استخوان یا فرو رفتن استخوان است.
استئونکروز همچنین می تواند به دلیل درمان نشدن صحیح فرآیند عفونی دندان ظاهر شود. استخوان آسیب دیده به طور معمول باید با جراحی درمان شود و این جراحی پس از پایان پایان درمان سرطان انجام می شود.
مقابله با استئونکروز
قبل از شروع درمان رادیوتراپی با یک معاینه دندانپزشکی و همچنین انجام درمان های دندانپزشکی مورد نیاز می توانیم از این عارضه جانبی جلوگیری کنیم. بهداشت مناسب دهان و دندان قبل از شروع درمان رادیوتراپی برای جلوگیری از عوارض جانبی بسیار کلیدی است.
قبل از شروع درمان سرطان و باید:
- در صورت نیاز، بهداشت دهان و دندان یا درمان پریدونتال را انجام دهید (در صورت بروز پیوره یا پریودنتیت).
- پوسیدگی دندان را درمان کنید.
- کشیدن دندان در شرایطی که قابل درمان نیست.
- عادات بهداشت دهان و دندان خود را اصلاح کنید.
- پیشگیری، بهترین درمان است.
در طول درمان رادیوتراپی باید مراقب بهداشت دهان و دندان خود باشیم، معاینات دوره ای در مطب دندانپزشکی انجام دهیم، رژیم غذایی مناسبی داشته باشید.
پرتودرمانی و درمان دندانپزشکی
درمان دندانپزشکی باید قبل از رادیوتراپی آغاز شود. تحت شرایط خاصی این درمان امکان پذیر نیست، مانند بیمارانی که تومورهای رشد سریع دارند و نیاز به رادیوتراپی فوری دارند. دندانپزشک باید قبل از شروع رادیوتراپی برای بازگرداندن سلامت دهان و دندان تمام تلاش خود را انجام دهد.
درمان دندانپزشکی قبل از پرتودرمانی
در بیمارانی که سلامت دهان و دندان قابل قبولی دارند و دندان‌های خوبی دارند، عوارض دهانی زیادی ندارند.
برخی از بیماران ممکن است قبل از رادیوتراپی بخواهند از پروتز دندان یا دندان مصنوعی استفاده کنند ، اما انجام پروتز در حین یا بعد از رادیوتراپی به دلیل اثرات مستقیمی که رادیوتراپی بر مخاط دهان دارد، ایده چندان خوبی نیست.
هیچ استخوانی پس از کشیدن دندان نباید در معرض دید قرار گیرد و باید قبل از شروع رادیوتراپی، بهبودی یابد، زیرا با رادیوتراپی خون رسانی کاهش می‌یابد. فاصله زمانی بین ۲ تا ۳ هفته پس از کشیدن دندان برای شروع رادیوتراپی کافی است.
درمان دندانپزشکی در طول پرتودرمانی
- وجود موکوزیت را می توان با استفاده از دهانشویه ملایم نمکی بهبود بخشید.
- در صورت تغییر در میزان ترشح بزاق می توان از کربوکسی متیل سلولز به عنوان جایگزین استفاده کرد.
- تریسموس می تواند با تمرینات باز کردن تدریجی، با استفاده از فشار دهنده های زبان یا فورسپس، کاهش یابد.
- در صورت ابتلا به عفونت قارچی و یا همچنین به صورت پیشگیرانه می توان از دهانشویه نیستاتین استفاده کرد.
- از اقدامات دندانپزشکی و روش های جراحی اجتناب شود و تا حد امکان به تعویق بیفتد. ترکیب جراحی و پرتودرمانی خطر ابتلا به استئورادیونکروز را تا حد زیادی افزایش می دهد.
درمان دندانپزشکی بعد از رادیوتراپی
- اقدامات بهداشتی و همچنین درمان موکوزیت در صورت وجود آن باید ادامه یابد.
- کشیدن دندان می تواند استئومیلیت را در فک ایجاد کند، اما اگر کشیدن دندان ضروری است ، باید اطمینان حاصل شود که لبه های استخوان آلوئول نیز کشیده شده است.
- باید با دقت بخیه زده شود و درمان آنتی بیوتیکی حداقل به مدت 4 هفته ادامه یابد.
- اگر تصمیم به عدم کشیدن دندان در این مرحله گرفته شود، هرگونه عفونت احتمالی با داروهای ضد میکروبی باید کنترل شود.
- باید در رژیم غذایی این بیماران به دلیل خطر ایجاد پوسیدگی تا حد امکان از مصرف مواد قندی پرهیز کنیم.
- خشکی دهان قابل درمان است. بیماران معمولا خشکی دهان خود را با مصرف چند بار آب یا استفاده از جایگزین های بزاق بهبود می بخشند.
- استفاده از دهانشویه هایی مانند کلرهگزیدین 0.2 درصد به کنترل فرآیندهای پریودنتال و سایر عفونت ها کمک می کند.
6 دیدگاه دربارهٔ «عوارض دندانپزشکی پرتودرمانی»
اکانت اینستا هم دارید؟
مطلب به درد بخوری بود
میشه مطلب رو توی وبلاگ خودم بزارم؟
خیلی عالی بود
چجوری می تونیم با کارشناسانتون در ارتباط باشیم
مرسی