در مورد لکه‌های قهوه‌ای دندان چه باید کرد؟

لکه‌های قهوه‌ای رنگ روی دندان‌ها، بسیار متداول هستند. افراد معمولاً با دنبال کردن سبک‌های خاص زندگی و یا با درمان‌های دندان، می‌توانند از بروز این لکه‌ها جلوگیری کرده و یا آنها را از بین ببرند. رنگ این لکه‌ها ممکن است زرد، قهوه ای یا سیاه باشد. همچنین شکل و اندازه آنها نیز می‌توانند متفاوت باشند. بعضی از افراد ممکن است متوجه لکه‌های نامنظم بر روی دندان‌های خود شوند. در حالی که در برخی دیگر این تغییر رنگ ممکن است به صورت خطوط قهوه‌ای بر روی دندان ظاهر شود.

باکتری‌های پلاک و تارتار از قندهایی که وارد دهان می‌شوند، تغذیه می‌کنند. سپس این باکتری‌ها اسید هایی تولید می‌کنند که باعث تضعیف مینای دندان می‌شود. ماهیت ضخیم و لکه دار پلاک و تارتار باعث می‌شود که اسیدها برای مدت طولانی به دندان بچسبند.

در این مطلب از دندانپزشکی شبانه روزی مینوسا به عوامل ایجاد کننده لکه‌های قهوه‌ای دندان و همچنین روش‌های جلوگیری و از بین بردن آنها پرداخته شده است.

عوامل ایجاد کننده این نوع لکه‌ها

عوامل زیر می‌توانند منجر به ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی دندان‌ها شوند:

غذاها و نوشیدنی‌ها

بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌های تیره ‌رنگ، حاوی مواد شیمیایی به نام کروموژن ها هستند. این مواد شیمیایی می‌توانند مینای دندان را لکه دار کنند. با گذشت زمان، این لکه‌ها ممکن است دائمی شوند. به ویژه اگر فرد بهداشت دهان و دندان خوبی نداشته باشد. غذاها و نوشیدنی‌های حاوی رنگ‌های مصنوعی نیز می‌توانند باعث لکه دار شدن دندان شوند.

محصولات نیکوتین و تنباکو

این محصولات حاوی ذراتی هستند که می‌توانند به منافذ میکروسکوپی موجود در مینای دندان بچسبند. این ذرات با استعمال مکرر محصولات نیکوتین و تنباکو ایجاد می‌شوند و می‌توانند دندان‌ها را لکه دار کنند. لکه‌های ناشی از استعمال سیگار به مرور زمان تیره‌تر و سخت‌تر می‌شوند.

تارتار

در داخل محیط دهان، به طور مداوم هزاران باکتری با بزاق و ذرات مواد غذایی مخلوط می‌شوند. این باعث ایجاد یک لایه چسبنده و شفاف به نام پلاک می‌شود. سطح پلاک توسط مسواک زدن و نخ دندان کنترل می‌شود. بهداشت ضعیف دهان و دندان باعث سخت شدن پلاک بر روی پوشش دائمی آن می‌شود. پس از تشکیل تارتار، این لکه‌ها تنها توسط دندانپزشکان از بین می‌روند.

علاوه بر بهداشت ضعیف دهان و دندان، عوامل زیر خطر ابتلا به تارتار را افزایش می‌دهند:

• سیگار کشیدن
• افرادی بیماری که توانایی حرکت خود را از دست داده‌اند
• دیابت
• تغییرات هورمونی مانند تغییراتی که در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی رخ می‌دهد
• داروهایی که میزان بزاق دهان را کاهش می‌دهند. این داروها شامل مسدود کننده‌های عصبی یا داروهای ایدز هستند.

پوسیدگی دندان

باکتری‌های پلاک و تارتار از قندهایی که وارد دهان می‌شوند، تغذیه می‌کنند. سپس این باکتری‌ها اسید هایی تولید می‌کنند که باعث تضعیف مینای دندان می‌شود. ماهیت ضخیم و لکه دار پلاک و تارتار باعث می‌شود که اسیدها برای مدت طولانی به دندان بچسبند. هرچه اسیدها مینای دندان را تضعیف کنند، لکه‌های زرد رنگ دندان‌ها در زیر آن آشکارتر می‌شوند. در نتیجه دندان‌ها ممکن است به رنگ زرد و یا قهوه ای تبدیل شوند. اگر پوسیدگی به اندازه کافی شدید باشد، اسید‌ها می‌توانند باعث ایجاد سوراخ یا حفره  بر روی دندان شوند. این باعث تیره رنگ شدن سطح دندان می‌شود.

علاوه بر این، شکستگی‌ها و ترک‌های ریز در دندان‌ها می‌توانند منجر به ورود باکتری‌ها به دندان و درنتیجه پوسیدگی شوند. در بسیاری از افراد ورود باکتری‌ها از طریق ترک‌ها، لکه‌های قهوه‌ای دندان در اطراف پرکردگی دندان یا عاج ایجاد می‌شود.

حفره‌های دندانی اغلب ناراحت کننده هستند و در صورت بزرگ بودن، می‌توانند دردناک باشند. پوسیدگی دندان اغلب منجر به نمایان شدن ریشه می‌شود. بنابراین این دندان‌ها اغلب به غذاها و نوشیدنی‌های سرد حساس می‌شوند.

افزایش سن

با افزایش سن، مینای سفید رنگی که از دندان‌ها محافظت می‌کند، به آرامی تخریب شده و لایه‌های زرد رنگ عاج در زیر آن نمایان می‌شود. این روند طبیعی می‌تواند منجر به لکه‌های بزرگ زرد مایل به قهوه ای بر روی دندان‌ها شود.

ژنتیک

رنگ طبیعی دندان در افراد مختلف متفاوت است و در برخی ممکن است تیره‌تر از سایرین باشد.

سایر عوامل ژنتیکی عبارتند از:

• میزان قدرت مینای دندان
• چگونگی پاسخ مینای دندان به رنگدانه‌ها و اسیدها
• پوسیدگی مینای دندان
• شرایط ارثی مانند دندانیوژنز
• شرایط رشدی که در شکل گیری مناسب استخوان و دندان اختلال ایجاد می‌کند
• درمان‌های دندانپزشکی در گذشته
• پر کردن‌ها، تاج‌ها و پل‌های دندانپزشکی در نهایت تغییر رنگ یافته و رنگ خود را از دست می‌دهند. همچنین فلز موجود در حفره‌های دندان می‌توانند با گذشت زمان رنگ خود را به دندان منتقل کنند.

داروها

برخی از داروها باعث تغییر رنگ و ایجاد لکه‌های قهوه‌ای دندان می‌شوند. این داروها شامل آنتی بیوتیک تتراسایکلین و داروهای هم خانواده آن می‌باشند. تغییر رنگ دندان بر اثر دارو، در کودکان خردسال بسیار شایع است. سایر داروهایی که موجب تغییر رنگ دندان و ایجاد لکه‌های قهوه ای دندان می‌شوند، عبارتند از:

• گلی بنکلامید
• کلرهگزیدین دهانشویه دارویی

هیپوپلازی مینا دندان

این شرایط در اثر اختلال در رشد ایجاد می‌شود. هیپوپلازی مینا باعث می‌شود که مینای دندان سخت اما نازک باشد. در این حالت خطوط دندان ممکن است دارای لکه‌های خاردار، سفید یا زرد مایل به قهوه ای باشد. هیپوپلازی مینای دندان ممکن است با افزایش سن رخ دهد. اما گاهی اوقات این مشکل از بدو تولد وجود دارد.

علل و عوامل خطرزا برای هیپوپلازی مینا شامل موارد زیر هستند:

• مصرف ناکافی از مواد مغذی به ویژه کلسیم
• زایمان زودرس
• عفونت‌های ویروسی و باکتریایی مانند سرخک یا آبله مرغان
• بیماری مادر یا سوء تغذیه در دوران بارداری
• قرار گرفتن در معرض سموم و آلرژن‌ها
• فلوروز یا مصرف فلوراید
• آسیب به دندان

بیماری سلیاک

علائم دندان اغلب اولین نشانه‌های قابل توجه بیماری سلیاک است. آنها اغلب شامل موارد زیر هستند:

• لکه‌های سفید، زرد یا قهوه‌ای دندان
• تظعیف مینای دندان
• ایجاد حفره بر روی دندان

این مسائل اغلب دندان‌های مولر و دندان‌های پیشین را درگیر می‌کنند و در دو طرف دهان ظاهر می‌شوند.

فلوروز

استفاده بیش از حد از فلوراید می‌تواند مینای دندان را لکه دار کند. این به ویژه در کودکان زیر ۸ سال رخ می‌دهد. این تغییر رنگ دندان را فلوروز می‌نامند. این لکه‌ها ممکن است به صورت لکه‌های سفید یا خاکستری در بین دندان‌ها ظاهر شوند. در موارد شدیدتر، فلوروز می‌تواند باعث ایجاد لکه‌های قهوه‌ای تیره بر روی دندان شود. در حالی که علائم فلوروز ممکن است شبیه به پوسیدگی دندان باشد، اما فلوروز به طور کلی بی ضرر است.

درمان لکه‌های قهوه‌ای دندان

مشخص شدن علت ایجاد لکه‌های قهوه‌ای دندان موجب انتخاب بهترین درمان برای آن می‌شود.

داروهای خانگی زیر می‌توانند لکه‌های ناشی از غذاها، نوشیدنی‌ها یا عادات نامناسب زندگی مانند سیگار کشیدن را از بین ببرند:

• گاهی اوقات دندان‌ها را با مخلوط جوش شیرین و آب مسواک بزنید.
• گاهی اوقات دندان را با محلول رقیق پراکسید هیدروژن شستشو دهید. سپس دهان را با آب بشویید.
• بسیاری از محصولات دندان می‌توانند تغییر رنگ دندان را از بین ببرند. در این شرایط معمولاً افراد پس از یک تا دو هفته نتایج را مشاهده می‌کنند.

برخی از محصولات فاقد نسخه شامل موارد زیر هستند:

• دهانشویه‌های سفید کننده و محصولات حاوی پراکسید هیدروژن
• خمیر دندان سفید کننده حاوی هیپوکلریت سدیم
• نوارهای سفید کننده دندان حاوی کاربامید پراکسید

اگر تغییر رنگ در اثر تارتار یا شرایط پزشکی ایجاد شود، ممکن است فرد نیاز به مراجعه به دندانپزشک داشته باشد.

 پیشگیری از ایجاد لکه‌های قهوه‌ای دندان

ساده‌ترین روش برای جلوگیری از ایجاد لکه‌های قهوه‌ای دندان، حفظ بهداشت مناسب دهان و دندان است. همچنین نکات زیر ممکن است به شما در پیشگیری از این شرایط کمک کنند:

• دو بار در روز دندان‌ها را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
• روزانه یک بار نخ دندان بزنید.
• پس از مصرف غذا، دندان‌ها را با آب بشویید. به ویژه زمانی که وعده‌های غذایی حاوی مقادیر زیاد قند، کروموژن یا تانن هستند.
• روزانه از دهانشویه حاوی فلوراید استفاده کنید. اما استفاده از دهانشویه فلوراید برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمی‌شود.
• به طور مرتب برای ارزیابی و تمیز کردن دندان‌ها به دندانپزشک مراجعه کنید.
• هنگام نوشیدن نوشیدنی‌های غیر از آب، از نی استفاده کنید.
• در مورد عادت‌هایی که ممکن است به دندان‌ها آسیب برسانند، با دندان پزشک مشورت کنید.

خودداری از مصرف مواد زیر می‌توانند از ایجاد لکه‌های دندان پیشگیری کنند:

• غذاها و نوشیدنی‌های شیرین
• غذاهای حاوی رنگ‌های مصنوعی
• قهوه و چای
• شراب قرمز و مشروبات تیره
• آب میوه‌های تیره رنگ
• مرکبات و آب مرکبات
• سس‌های تیره مانند سس سویا و سس گوجه فرنگی

برخی از غذاهایی که می‌توانند باعث تقویت مینا و جلوگیری از تغییر رنگ دندان شوند

مواد غذایی سرشار از فیبر می‌توانند به از بین بردن باکتری‌ها و لکه‌های پلاک از روی دندان کمک کنند. برخی دیگر از این مواد غذایی مانع از ایجاد پلاک می‌شوند. همچنین این غذاها حاوی مواد شیمیایی هستند که باعث خنثی کردن اسیدهای تضعیف کننده مینای دندان می‌شوند.

غذاهایی که مانع از تغییر رنگ دندان می شوند، عبارتند از:

• سبزیجات سبز برگ مانند کلم، اسفناج و کلم بروکلی
• پنیرها و ماست‌های تخمیر شده
• میوه‌ها و سبزیجات حاوی فیبر زیاد مانند سیب، آلو، گلابی و کرفس
• غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان‌های خاص از جمله هویج، زنجبیل و سیر
• غلات کامل
• آجیل و خشکبار

کلام پایانی

لکه‌های قهوه‌ای دندان اغلب نتیجه بهداشت ضعیف دهان و دندان، استعمال سیگار یا مصرف بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌های تیره رنگ هستند. این لکه‌ها در قسمت بیرونی دندان ایجاد شده و پیشگیری از آنها بسیار آسان است. به ندرت رخ می‌دهد که لکه‌های قهوه‌ای ناشی از وضعیت پزشکی یا عوارض جانبی دارو باشد. اگر لکه‌های قهوه‌ای با علائم دیگری همراه باشد، یا به درمان‌های بدون ‌نسخه پاسخ ندهند، فرد باید به دنبال مشاوره دندانپزشکی باشد.